[ Pobierz całość w formacie PDF ]

igita kaj tiu de la grandaj farmistoj malaltigita, tio estis
148
FONTAMARA
eLIBRO
klara. Sed la propono estis farita de reprezentanto de la
etfarmistoj kaj tio estis neklara.
La t.n. faÿistoj plurfoje bastonbatis, vundis aû eç mor-
tigis personojn, kontraû kiuj la ju¸isto povis nenion diri
krom tio, ke ili kaûzas ¸enon al la Impresario kaj tio estis
klara. Sed la registaro çiam premiis la farintojn kaj mor-
tigintojn kaj tio estis neklara.
Oni povis diri, ke çiuj malfeliçoj, kiujn ni spertis, ek-
zamenitaj unu post alia, ne estis novaj kaj en la historio
oni povas trovi multajn ekzemplojn de ili. Sed la manie-
ro, en kiu ili venis, estis nova kaj absurda.
Ni povis klarigi plu nenion.
La malmulta greno, kiu de la venonta rikolto devus
resti en Fontamara, estis açetata de la Impresario jam
fine de majo, kiam ¸i estis ankoraû verda, kontraû po
120 liroj por kvintalo. Ni tre miris, ke la Impresario, ku-
time tiel singarda, kura¸as açeti grenon en majo, kiam
neniu jam povas scii la merkatan prezon, sed ni bezonis
monon kaj vendis la verdan grenon kaj tiel faris ankaû
la kafonoj de la najbaraj vila¸oj. Dum la rikolto solvi¸is
la mistero: la registaro proklamis le¸on speciale favoran
al nacia greno kaj la prezo alti¸is de 120 ¸is 170 liroj por
kvintalo. Evidente la Impresario sciis pri tiu le¸o jam en
majo. Li gajnis tuj 50 lirojn je çiu kvintalo de nia greno,
antaû ol ¸i estis falçita.
149
FONTAMARA
eLIBRO
Tiel la tuta profito de nia laborado malaperis al la Im-
presario. La tuta profito de niaj plugado, semado, erpa-
do, sarkado, la tuta profito de tutjara laborado iris en la
poÿon de la Impresario. La kafonoj plugis, sarkis, semis,
fosis, rikoltis, draÿis kaj kiam çio fini¸is, intervenis la
Impresario kaj profitis, intervenis la banko kaj profitis.
Çu protesti kontraû tio? Estis neeble fari tion. Çio oka-
zis laûle¸e, tute laûle¸e. Nur nia protesto estus nele¸a.
Dum kelka tempo çiuj ÿteloj kontraû la kafonoj estis
laûle¸aj. Kiam ne sufiçis la malnovaj le¸oj, oni kreis no-
vajn.
Berardo Viola, Raffaele Scarpone kaj mi havis mon-
postulon al don Circostanza pro plantado de vitoj en lia
malnova kulturejo malantaû la tombejo, kiu la pasintan
jaron duone detrui¸is pro inundo. Iun dimançon ni iris
al la hejmo de la Amiko de la Popolo por enspezi nian
perlaboraîon.
Don Circostanza premis nian manon kaj çiujn tri çir-
kaûbrakis, kvankam li ne estis ebria.
 Kiom da labortagoj mi ÿuldas? li demandis al ni.
Al Berardo Viola li ÿuldis dek kvin tagojn, al Raffaele
Scarpone kaj mi po dek du; por klera homo, kiel don
Circostanza, la kalkulo ne estis malfacila.
La Amiko de la Popolo faris seriozan mienon. Kelkajn
minutojn li silentis. Du aû trifoje li trapasis la studejon.
Li rigardis tra la fenestro, aûskultis çe la porda seruro
150
FONTAMARA
eLIBRO
por ekscii, çi iu kaÿaûskultas. Post tio li proksimi¸is al ni
kaj subpremante sian emocion, flustre diris:
 Estas terure! . . . Vi ne povos prezenti al vi, kiel la re-
gistaro persekutas nin. Çiutage ¸i eltrovas novan le¸on
kontraû ni. Ni ne plu estas liberaj, eç ne pri nia mono.
Tio tre impresis nin. Çu la registaro komencis perse-
kuti ankaû la altrangulojn?
 Via moÿto diru nur unu vorton, diris Berardo,  kaj
çiuj kafonoj ekribelos!
 Tion mi ne aludis, rediris don Circostanza timigite,
 sed ion pli teruran . . . Jen tie estas tri kovertoj, kiujn
mi preparis por vi . . . Unu por çiu el vi, kun la salajro.
Sur la tablo vere kuÿis tri kovertoj.
 Mi preparis ilin tiel, kiel ni interkonsentis, li plu di-
ris.  Ne mankas eç unu centimo*. Çu vi kredas?
 Ni kredas, ni respondis triope.
Li denove manpremis kaj çirkaûbrakis nin. (Kial ni ne
kredu lin? Se ni ne kredus lin, kiun do ni devus kredi?)
 Bone, diris la Amiko de la Popolo,  çi tiun matenon
mi ricevis la novan laborkontrakton de la agrikulturaj
laboristoj en nia provinco . . . ¯i estas al mi terura bato,
neatendita . . . Legu!
Mi prenis îurnalon, kiun don Circostanza metis antaû
min kaj legis kelkajn per ru¸a krajono signitajn liniojn:
* centono de liro
151
FONTAMARA
eLIBRO
 La nuna salajro de agrikulturaj laboristoj estas malal-
tigita per kvardek procentoj por laboristoj de la unua
kategorio (viroj de 19 ¸is 60 jaroj).
La reduktita salajro estas plie malaltigita per dudek
procentoj por junuloj 17 kaj 18-jaraj (dua kategorio) kaj
per kvardek kvin procentoj por virinoj kaj infanoj (tria
kategorio).
 Çu ne terure? Diru, çu tio ne estas terura? interrom-
pis la Amiko de la Popolo.
Mi plu legis:
 Agrikulturaj kaj teraj plibonigoj, nova plantado de
vitoj, olivarboj, fruktarboj, fondo de sterkejoj, riparadoj,
purigadoj, foslaboroj, kulturado, konstruo de vojoj, k.t.p.
havantaj specialan karakteron, rubriki¸as sub laborha-
vigo kaj estas pagataj pli malalte ol supre nomitaj. Çi tiu
malaltigo ne povas superi dudek kvin procentojn. [ Pobierz całość w formacie PDF ]